Konosament to pochodzące z języka francuskiego (connaissement) pojęcie oznaczające morski list przewozowy. Jest to dokument, będący towarowym papierem wartościowym, poświadczający odebranie konkretnego ładunku na statek i stanowiące zobowiązanie dla przewoźnika do wydania go posiadaczowi tego dokumentu. W języku angielskim konosamenty oznaczone są jako bill of lading oraz skrótem B/L.
Posiadacz konosamentu posiada prawo swobodnego dysponowania towarem. Konosament może on być przedmiotem swobodnej wymiany handlowej. Konosament jest jednym z najważniejszych dokumentów w przemyśle transportu morskiego.
Co zawiera konosament?
Dokument ten powinien mieć wyszczególnione następujące elementy:
- informację o tym kto jest przewoźnikiem, załadowcą oraz odbiorcą towaru,
- nazwę statku,
- numer identyfikacyjny ładunku,
- informację o zewnętrznych cechach ładunku,
- nazwy przystani załadowania oraz przystani wyładowczej,
- liczbę określającą ilość konosamentów, które zostały wydane.
Powinien być on również podpisany przez kapitana statku lub uprawnioną osobę, reprezentującą przewoźnika.
Konosament może zostać wydany na towary załadowane lub przyjęte do załadunku. Konosament bezpośredni, w przeciwieństwie do zwykłego może być połączony z listami przewozowymi m.in. na transport towaru koleją czy innymi środkami transportu. Może być wystawiony imiennie lub na okaziciela. Coraz częściej stosuje się konosamenty w formie elektronicznej (electronic bill of lading) – jest to w pełni równoważna i zgodna z prawem forma konosamentu. Ważne jest, aby ten dokument w wersji elektronicznej zawierał wszystkie elementy, wymagane w tradycyjnej formie.
Zagubienie papierowej wersji dokumentu może się wiązać z przykrymi konsekwencjami, gdyż możemy w tej sytuacji spotkać się z odmową wydania towaru.
W polskim prawie przepisy dotyczące konosamentów regulowane są w Kodeksie Morskim. Art. 131 tego aktu prawnego mówi, że:
– Konosament stanowi dowód przyjęcia ładunku w nim oznaczonego na statek w celu przewozu i jest dokumentem legitymującym do dysponowania tym ładunkiem i do jego odbioru. (par. 1)
– Konosament wystawiony zgodnie z przepisami niniejszego działu stwarza domniemanie przyjęcia na statek przez przewoźnika określonego ładunku do przewozu w takiej ilości i stanie, jak to uwidoczniono w konosamencie. Dowód przeciwny nie będzie dopuszczony w przypadku, gdy konosament został przeniesiony na osobę trzecią działającą w dobrej wierze. (par. 2)
– Konosament stanowi o stosunku prawnym pomiędzy przewoźnikiem a odbiorcą ładunku. Postanowienia umowy przewozu wiążą odbiorcę tylko wówczas, gdy konosament do nich odsyła. (par. 3)
Historia konosamentów sięga czasów starożytnego Rzymu, ich dynamiczny rozwój miał miejsce wraz z rozwojem handlu międzynarodowego w średniowieczu.
